พุทธทาสภิกขุในความทรงจำ นพ.จักรธรรม ธรรมศักดิ์
Share
พุทธทาสภิกขุในความทรงจำ นพ.จักรธรรม ธรรมศักดิ์
โครงการจัดทำประวัติศาสตร์บอกเล่า กลุ่มงานจดหมายเหตุ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ
บทความและภาพโดย อัครวิทย์ ชูเกียรติศิริชัย
สัมภาษณ์ ๓ กันยายน ๒๕๖๓
“ท่านอาจารย์พุทธทาสท่านสอนธรรมะผมตั้งแต่เจอกันครั้งแรกเลยครับ เจอกันครั้งแรกท่านให้ผมทานอาหารก้นบาตร ผมจำได้พ่อ (ศาสตราจารย์ (พิเศษ) สัญญา ธรรมศักดิ์) พาไปที่โรงฉัน ท่าน (พุทธทาสภิกขุ) ตักอาหารเสร็จท่านก็ให้ผมทานอาหารก้นบาตร เรียกว่าอาหารก้นบาตรแต่จริงๆ ท่านให้ตักทานตั้งแต่ต้น ท่านให้ผมท่องกลอน
ยามจะได้ ได้ให้เป็น ไม่เป็นทุกข์
ยามจะเป็น เป็นให้ถูก ตามวิถี
ยามจะตาย ตายให้เป็น เป็นสุดดี
ทำอย่างนี้ไ ม่มีทุกข์ ทุกวันเอย
ด้ เป็น ตาย ตั้งแต่ต้น”
เสี้ยวหนึ่งในความทรงจำวัยเด็กของ นายแพทย์จักรธรรม ธรรมศักดิ์ อดีตรองปลัดกระทรวงสาธารณสุข และอดีตผู้อำนวยการสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ เกี่ยวกับภิกษุนามพุทธทาส สะท้อนให้เห็นความซื่อสัตย์ต่อการทำหน้าที่เผยแผ่ธรรมะที่มอบให้ผ่านสัจจะที่ว่าด้วย การได้ การเป็น และการตาย
พุทธทาสภิกขุ และสวนโมกข์ ในความทรงจำทายาท ศ. (พิเศษ) สัญญา ธรรมศักดิ์
ข่าวคราวความเคลื่อนไหวของมหาโพธิสมาคม (The MAHA Bodhi Society) เพื่อเผยแผ่พุทธศาสนาในโลกตะวันตก ระหว่าง พ.ศ. ๒๔๗๓ – ๒๔๗๖ ซึ่ง ศ. (พิเศษ) สัญญา ธรรมศักดิ์ เมื่อครั้งที่ยังเป็นนักเรียนกฎหมายอยู่ในประเทศอังกฤษ ได้เรียบเรียงเป็นบทความออกเผยแผ่ในหนังสือไทยเขษม อาจเป็นเหตุปัจจัยที่ทำให้หนึ่งบุรุษตุลาการ ได้โคจรมาพบกับหนึ่งสมณะในพุทธศาสนานาม อินทปัญโญภิกขุ ซึ่งต่อมาผู้คนทั่วไปจะเรียกขานกันในนาม พุทธทาส
จากสายสัมพันธ์ผ่านตัวอักษรบนหน้ากระดาษ กระทั่งการพบปะกันครั้งแรก ณ มหามกุฏราชวิทยาลัย วัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อครั้งที่พระโลกนาถ (ซัลวา โตเล ซิโอฟฟี) ภิกษุชาวอิตาเลี่ยน มาแสดงปาฐกถาชักชวนภิกษุ และสามเณรในประเทศไทยร่วมออกเดินทางไปเผยแผ่พุทธศาสนาทั่วโลก พ.ศ. ๒๔๗๖ กลายเป็นจุดเริ่มต้นของความเป็นกัลยาณมิตรในทางธรรมสืบต่อมาตราบสิ้นลมหายใจ (ดู สมบัติ ทารัก, “กัลยาณมิตรทางธรรมของศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์” เข้าถึงได้จาก http://www.bia.or.th/html_th/index.php/site-content/65-archives/583-กัลยาณมิตรทางธรรมของศาสตราจารย์สัญญา-ธรรมศักดิ์)
“ท่านรู้จักกันตั้งแต่อาจารย์สัญญาอยู่เมืองนอก ตั้งแต่คุณพ่อเป็นนักเรียนทุนกฎหมายอยู่ที่อังกฤษ แล้วกลับมาท่าน (ศ. (พิเศษ) สัญญา ธรรมศักดิ์) ก็มาเผยแผ่ธรรมะในส่วนที่เป็นหน้าที่ของฆราวาส (หนึ่งในบุคคลที่ร่วมก่อตั้งพุทธสมาคมแห่งประเทศไทย) ท่านก็พึ่งพิงอาจารย์พุทธทาสตลอด” นพ.จักรธรรม ธรรมศักดิ์ ในฐานะทายาทของ ศ. (พิเศษ) สัญญา ธรรมศักดิ์ บอกเล่าจุดเริ่มต้นของความสัมพันธ์ระหว่างพุทธทาสภิกขุ และ ศ. (พิเศษ) สัญญา
เขาเล่าต่อไปว่า “พ่อผมไปสวนโมกข์ทุกปี พอพักร้อนจากหน้าที่ผู้พิพากษาพ่อก็จะไปสวนโมกข์ทุกปี ผมก็ตามพ่อไปตั้งแต่อายุ ๑๐ กว่าขวบ ตอนนั้นจำได้นั่งรถไฟไปลงที่ไชยาประมาณตีสามตีสี่ แล้วต้องไปนั่งกินกาแฟอยู่บ้านลุงละออง แสงเดช แล้วก็นั่งรถจี๊ปผ่านคันนาเข้าไป ไม่มีถนนแบบปัจจุบันนี้…ท่านอาจารย์พุทธทาสท่านสอนธรรมะผมตั้งแต่เจอกันครั้งแรกเลยครับ เจอกันครั้งแรกท่านให้ผมทานอาหารก้นบาตร ผมจำได้พ่อพาไปที่โรงฉัน ท่าน (พุทธทาสภิกขุ) ตักอาหารเสร็จท่านก็ให้ผมทานอาหารก้นบาตร เรียกว่าอาหารก้นบาตรแต่จริงๆ ท่านให้ตักทานตั้งแต่ต้น
ท่านให้ผมท่องกลอน ยามจะได้ ได้ให้เป็น ไม่เป็นทุกข์, ยามจะเป็น เป็นให้ถูก ตามวิถี, ยามจะตาย ตายให้เป็น เป็นสุดดี, ทำอย่างนี้ ไม่มีทุกข์ ทุกวันเอยฯ ได้ เป็น ตาย ตั้งแต่ต้น” อดีตผู้อำนวยการสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ อธิบายถึงความประทับใจเมื่อแรกครั้งเยือนสวนโมกขพลาราม อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี
“เกิดมาทำไม” ธรรมะสำหรับนักเรียน นักศึกษา
แม้จะออกตัวว่า “ผมไม่ค่อยได้สนทนากับท่านเลยครับ เพราะว่าผมตามพ่อไป ไปฟังพ่อท่านคุยกับท่านอาจารย์พุทธทาสมากกว่า” แต่ นพ.จักรธรรม ซึ่ง พุทธทาสภิกขุ มักเรียกขานว่า “เจ้าแดง” ก็มีโอกาสเขียนจดหมายติดต่อกับภิกษุนามพุทธทาสอยู่หลายฉบับมาตั้งแต่วัยเยาว์
ครั้งหนึ่งเมื่อถึงคราวใกล้สอบเข้าเรียนต่อในระดับมหาวิทยาลัย เขาและเพื่อนร่วมรุ่นรวมทั้งหมด ๗ คนก็ได้มีโอกาสเดินทางไปสวนโมกข์เพื่อพบพุทธทาสภิกขุ ด้วยประสงค์จะปรึกษาว่า “ธรรมะข้อใดช่วยให้เรียนดีและสอบเข้ามหาวิทยาลัยได้สำเร็จ” แต่ผลที่ได้รับกลับมีคุณค่าเกินกว่าเป้าหมายในระยะสั้นๆ ของชีวิต เมื่อภิกษุนามพุทธทาสได้ชี้ชวนให้เหล่าเด็กหนุ่มคิดตั้งคำถามไปไกลเกินกว่าเรื่องความสำเร็จของการศึกษาเฉพาะปัจเจกบุคคล โดย นพ.จักรธรรม ได้ถอดเทปบันทึกเสียง เมื่อวันที่ ๒๘ เมษายน พ.ศ. ๒๕๑๑ ซึ่งพุทธทาสภิกขุได้กล่าวแก่เหล่าศิษย์หนุ่ม และมีใจความตอนหนึ่งที่น่าสนใจว่า