สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวัฑฒโน) สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ ๑๙ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เสด็จเยี่ยมสวนโมกขพลาราม รวมทั้งสิ้น ๓ ครั้ง ในช่วงระหว่าง พ.ศ. ๒๕๓๒ – ๒๕๓๕ ดังนี้

• ครั้งที่ ๑ วันที่ ๑๗ สิงหาคม ๒๕๓๒
• ครั้งที่ ๒ วันที่ ๗ มีนาคม ๒๕๓๔
• ครั้งที่ ๓ วันที่ ๑๙ มิถุนายน ๒๕๓๕

ในครั้งแรกนั้น “ท่านพุทธทาสภิกขุ” ขอโอกาสกราบสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ เนื่องจากท่านพุทธทาสภิกขุมีอายุพรรษาเเก่กว่า สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ จึงห้ามไว้ เเต่ท่านพุทธทาสภิกขุก็ไม่ยอม สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ จึงได้กราบท่านพุทธทาสภิกขุกลับ

คำถาม: เมื่อคราวที่พระอาจารย์พุทธทาสอาพาธหนักนั้น ฝ่าพระบาทได้เคยไปเยี่ยมอาจารย์พุทธทาสที่ได้ขอละสังขาร โดยท่านอาจารย์ให้เหตุผลว่า อายุเกินพระพุทธเจ้ามาแล้ว แต่ฝ่าพระบาทได้ขอไว้ หลังจากนั้นอาการของอาจารย์พุทธทาสก็ฟื้นขึ้นมา และมีชีวิตอยู่ต่อมาอีกหลายปี ขอกราบทูลฝ่าพระบาทเล่าเหตุการณ์ในครั้งนั้น

คำตอบ: เหตุการณ์ครั้งนั้นเกิดขึ้นในระหว่างวันที่ 12-14 กันยายน พ.ศ. 2532 สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวฑฺฒโน) เสด็จเยี่ยมภิกษุสามเณรและประชาชนในจังหวัดชายแดนภาคใต้ 5 จังหวัด คือ สงขลา สตูล ปัตตานี นราธิวาส และยะลา ตามคำกราบทูลอาราธนา ของศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.)

เมื่อเดินทางผ่านวัดหรือจังหวัดในเส้นทางที่มีพระผู้ใหญ่ที่ทรงเคารพนับถือ ก็จะทรงแวะแสดงสามีจิกรรมต่อพระผู้ใหญ่ สวนโมกขพลาราม อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี อยู่ในหมายกำหนดการที่สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ จะต้องแวะเพื่อไปถวายสักการะท่านอาจารย์พุทธทาส

เนื่องจากทรงคุ้นเคยตั้งแต่คราวอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ เมื่อปี พ.ศ. 2509 ซึ่งท่านพุทธทาสเป็นอาจารย์กรรมฐา ของสำนักฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศด้วยรูปหนึ่งและพระนักศึกษาธรรมทูตไปต่างประเทศได้เคยมารับการอบรม ณ สวนโมกขพลาราม

พระดร.อนิลมาน ธมฺมสากิโย หนึ่งในคณะผู้ติดตาม เล่าว่า ตอนที่เสด็จไปเยี่ยมนั้นท่านพุทธทาสยังไม่ได้อาพาธหนัก ยังไม่ได้ล้มหมอนนอนเสื่อ เป็นแต่เพียงเจ็บออดแอด ยังออกมารับเสด็จได้เป็นชั่วโมง ท่านพาไปดูโรงมหรสพทางวิญญาณ ลานหินโค้ง แล้วก็นำเสด็จมาประทับที่ม้าหินหน้ากุฏิ ที่ปกติเก้าอี้ม้าหินนั้นท่านอาจารย์พุทธทาสนั่งประจำ

ท่านอาจารย์พุทธทาสทูลสมเด็จพระสังฆราชให้ประทับ แล้วท่านก็ไม่ยอมนั่ง ท่านพุทธทาสทูลว่า

“ขอประทานกราบสมเด็จพระสังฆราชหน่อยที่อุตส่าห์เสด็จมาเยี่ยมถึงวัด”

สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ทรงพยายามห้าม แต่ท่านไม่ยอม แล้วต่างคนก็ต่างกราบ พอท่านพุทธทาสกราบ สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ก็บอกไม่ได้ๆ ต้องกราบกลับ

ส่วนคำถามที่ว่านั้น ตอบได้ว่า เหมือนกับเวลาไปเยี่ยมคนที่รู้จักกัน แล้วระหว่างคุยก็ปรารภเรื่องสังขารว่าไม่ไหวแล้ว แล้วสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ก็รับสั่งว่าขออาราธนาใต้เท้าอยู่ก่อนอย่าเพิ่งไป แต่ว่าคนก็ชอบอธิบายในเชิงอภินิหารไปสักหน่อย

ในวันนั้นมีการคุยเรื่องหนังสือ และวิธีสอนของท่านพุทธทาส มีการคุยเรื่องธรรมะลึกๆ หลายเรื่อง เช่น เรื่องหนังสือมหาสติปัฏฐานสูตร ซึ่งสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ รับสั่งว่าเป็นหนังสือที่ดีมาก และทรงใช้บ่อย

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร เสด็จเยี่ยมสวนโมกขพลาราม ครั้งที่ 2 เมื่อ วันที่ 7 มีนาคม ปี พ.ศ. 2534

ท่านพุทธทาสภิกขุชราภาพมากขึ้น แต่ถึงอย่างนั้นด้วยต้องการถวายสักการะต่อสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ จึงพยายามลงมานั่งราบกับพื้นเพื่อกราบสักการะ และสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ท่านก็กราบกลับ ด้วยพระองค์มีอายุพรรษาอ่อนกว่า

ปี พ.ศ. 2534

ปี พ.ศ. 2534