โครงการแลกเปลี่ยนพระภิกษุนานาชาติบาลี–สันสกฤต ปี 4 / 2569

4th Pali-Sanskrit International Bhikkhu Exchange Program 2026

1. หลักการและเหตุผล

โครงการแลกเปลี่ยนพระภิกษุนานาชาติบาลี-สันสกฤต เป็นความร่วมมือระหว่างพระภิกษุจากหลากหลายประเทศและนิกายทางพุทธศาสนา เพื่อสร้างเวทีแห่งการเรียนรู้ และการภาวนาร่วมกันอย่างลึกซึ้งในระดับนานาชาติ การดำเนินโครงการในปีที่ 4 นี้จะสานต่อความสำเร็จจากปีที่ผ่านมา และมุ่งเน้นการแลกเปลี่ยนประสบการณ์  การเรียนรู้วิถีสงฆ์  และการเชื่อมโยงสายธรรมบาลีและสันสกฤตให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้น

 2. รูปแบบกิจกรรม

• โครงการนี้เป็นแผน 5 ปี ระหว่างปีพ.ศ. 2566-2570  โดยจัดการแลกเปลี่ยนระหว่างสายธรรม ที่คัดเลือกนิมนต์พระภิกษุจากทั้งสายธรรมบาลีและสันสกฤตจาก 3 ประเทศ อันได้แก่ ไทย ศรีลังกา และทิเบตที่อยู่ในอินเดีย ประเทศละ 15 รูป เพื่อไปเยือนกันและกัน

• พระภิกษุที่เข้าร่วมโครงการทั้งหมดจะพำนักอยู่ในวัด/อาราม/วิทยาลัย/มหาวิทยาลัยที่เป็นเจ้าภาพ โดยใช้ชีวิตร่วมกันอยู่ในวิถีของสายธรรมต่างๆ (ประมาณ 15 วัน) เพื่อให้เกิดประสบการณ์การเรียนรู้โดยตรง เช่น ข้อวัตรปฏิบัติประจำวัน การแลกเปลี่ยนเสวนาธรรม  การเรียนรู้เชิงปฏิบัติภาวนา และการทัศนศึกษา  เพื่อแลกเปลี่ยนกับสำนักนิกายและสายธรรมอื่นๆ อันจะช่วยส่งเสริมความเข้าใจในเชิงลึกระหว่างพุทธศาสนาสายธรรมบาลีและสายธรรมสันสกฤต

องค์ทะไลลามะได้เดินทางมาพบและสนทนาธรรมกับพุทธทาสภิกขุ ณ สวนโมกขพลาราม เมื่อปี 2515

3.  วัตถุประสงค์

1. เพื่อสืบสานพุทธศาสนาอันหลากหลายวัฒนธรรมให้เกิดการเรียนรู้จากกันและกัน และเชื่อมโยงเส้นทางความหลากหลายจากอดีตจนถึงปัจจุบัน
2. เพื่อสร้างช่องทางในการพัฒนาความเข้าใจและการสื่อสารร่วมกัน ระหว่างพุทธศาสนาที่สืบทอดผ่านภาษาบาลีและภาษาสันสกฤต ให้เกิดการเรียนรู้ทั้งแง่การภาวนา  วิชาการ  และวัฒนธรรมทางพุทธศาสนา
3. เพื่อสลายข้อจำกัดที่ปิดกั้นความเข้าใจอันไม่ตรงกันและไม่เกื้อกูลต่อธรรม ระหว่างสายธรรมที่แตกต่าง
4. เพื่อเสริมสร้างความร่วมมือระหว่างสายธรรม ร่วมกันส่งเสริมสันติภาพโลก และความยั่งยืนของพระพุทธศาสนา

 4. กลุ่มเป้าหมาย

พระภิกษุจากประเทศอินเดีย ทิเบต ศรีลังกา เมียนมาร์ ลาว และไทย รวมประมาณ 40 รูป

 5. ระยะเวลาดำเนินโครงการ

ระหว่างวันที่ 25 ธันวาคม 2568 – 20 กุมภาพันธ์ 2569

6. พื้นที่ดำเนินงาน

โครงการดำเนินกิจกรรมในประเทศไทย โดยแบ่งออกเป็น 3 ภูมิภาคหลัก ดังนี้:

• ภาคกลาง: จังหวัดพระนครศรีอยุธยา (วัดมเหยงคณ์) และกรุงเทพมหานคร (สวนโมกข์กรุงเทพ)
• ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ: จังหวัดสกลนคร และอุดรธานี เพื่อกิจกรรมตามรอยพระกรรมฐานสายหลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต และสายหลวงพ่อเทียน จิตฺตสุโภ
• ภาคใต้: จังหวัดสุราษฎร์ธานี (สวนโมกข์ไชยา) เพื่อภาวนาและตามรอยการพบกันขององค์ดาไลลามะและท่านพุทธทาสภิกขุ

 กิจกรรมโดยสังเขปของโครงการฯ ปี 4 / 2569

กิจกรรมหลักแบ่งตามพื้นที่และช่วงเวลาการดำเนินงาน ดังนี้:

อินเดีย

พุทธคยา

• 25 ธ.ค. 2568  เดินทางถึงพุทธคยา / พัก วัดไทยพุทธคยา
• 27 ธ.ค. 2568 พิธีเปิดโครงการ ณ ต้นพระศรีมหาโพธิ์
• 28-29 ธ.ค.2568 ทัศนสิกขา มหาวิทยาลัยนาลันทา, เขาคิชฌกูฎ / พักวัดไทยนาลันทา
• 30 ธ.ค. 2568 – 2 ม.ค. 2569 ทัศนสิกขา วัดนานาชาติในพุทธคยา

พาราณสี

• 2 ม.ค 2569 เดินทางไปเมืองพาราณสี / พักวัดไทยสารนาถ (อยู่ระหว่างติดต่อ)
• เยี่ยมวิทยาลัยสงฆ์ ณ เมืองพาราณสี ​

อินเดียใต้

• 7-20 ม.ค 2569 พำนักวัด Sera, เมือง Byllakuppe, Karnataka, South India
• 21 ม.ค 2569 เดินทางกลับประเทศไทย

ไทย

ภาคกลาง: พระนครศรีอยุธยา

• 31 ม.ค. 2569 คณะพระจากต่างประเทศเดินทางถึงประเทศไทย / คณะทั้งหมดเข้าพัก ณ วัดมเหยงคณ์
• 1–5 ก.พ. 2569 พิธีเปิดโครงการ / เวทีเสวนา / ภาวนา / ชมเมืองเก่าอยุธยา

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ: สกลนคร – อุดรธานี

• 6–11 ก.พ.2569 เดินทางไปวัดป่าโสมพนัส / ภาวนา / ธุดงค์ข้ามภูเพ็ก
• 12–14 ก.พ. 2569 เยี่ยมชมวัดป่าภูริทัตตถิราวาส (วัดป่าบ้านหนองผือ) และวัดเกษรศีลคุณ (วัดป่าบ้านตาด) ตามรอยหลวงปู่มั่น

ภาคกลาง: กรุงเทพมหานคร

• 15 พัก ณ สวนโมกข์กรุงเทพ
• 16-17 ก.พ. พัก, แบ่งปันสาธารณะ และ Public Teaching
• 18 ก.พ. พิธีปิดโครงการ และ เฉลิมฉลองปีใหม่ทิเบต (Losar) ณ สวนโมกข์กรุงเทพ
• 20 ก.พ เดินทางกลับ

8. วัด/องค์กรที่เข้าร่วมในการโครงการปี 2569

• วัดสุวรรณภูมิ พุทธชยันตี, กรุงเทพมหานครฯ
• วัดมเหยงคณ์, อยุธยา
• วัดป่าโสมพนัส, สกลนคร
• วัดป่าภูริทัตตถิราวาส (วัดป่าบ้านหนองผือ), สกลนคร
• วัดเกษรศีลคุณ (วัดป่าบ้านตาด), อุดรธานี
• วัดไทยพุทธคยา (อินเดีย)
• วัดไทยนาลันทา (อินเดีย)
• Tibetan Buddhist Centre Singapore & Malaysia (สำนักประสานงานเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต้ขององค์ทะไลลามะ)
• Geluk International Foundation (อินเดีย)
• สวนโมกข์กรุงเทพฯ

9. งบประมาณและแผนการสนับสนุน

โครงการต้องใช้งบประมาณการดำเนินงานโดยรวมจำนวน 2,000,000 บาท โดยจะดำเนินการระดมทุนผ่านแหล่งสนับสนุนหลัก ดังนี้:

• ผู้สนับสนุนรายใหญ่ (Major Donors): องค์กรพุทธ / มูลนิธิ / เครือข่ายชาวพุทธนานาชาติ
• ผู้สนับสนุนรายย่อย (Individual Donors): ผู้มีจิตศรัทธาในประเทศไทยและต่างประเทศ

แผนการระดมทุนอ้างอิงรูปแบบจากโครงการปีที่ 3 ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากทั้งวัดเจ้าภาพ หน่วยงานภาคี และการระดมศรัทธาออนไลน์

 10. ผลที่คาดว่าจะได้รับ

1. พระภิกษุนานาชาติผู้เข้าร่วมโครงการจะได้เปิดมุมมองใหม่ๆ ต่อวิถีการเรียนรู้และข้อปฏิบัติของสายธรรมอื่นๆ เพื่อความเข้าใจอันดีต่อกันยิ่งขึ้น และสามารถเผยแพร่ต่อไปยังคณะสงฆ์ของตนเองได้
2. เกิดการเรียนรู้ร่วมกันของพระภิกษุไทยที่ได้ไปศึกษาระบบคณะสงฆ์และวัตรปฏิบัติภาวนาของสายธรรมอื่นๆ
3. ดำเนินการถอดบทเรียนจากการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เพื่อนำเสนอแก่สาธารณชน วัด และชุมชนที่เป็นที่พำนักของพระที่เข้าร่วมโครงการต่อไป

การดำเนินงานของโครงการที่ผ่านมา

ปีที่ 1/2566

โครงการแลกเปลี่ยนฯ ครั้งที่ 1 ได้เริ่มในปี 2566 โดยมีพิธีเปิดโครงการ ณ วัดป่าพุทธคยา, อินเดีย หลังจากนั้นคณะแลกเปลี่ยนได้ไปศึกษาดูงานของสายธรรมสันสกฤต ณ วัด Drepung Gomang & Loseling ทางตอนใต้ของอินเดีย และเมื่อมาประเทศไทยก็ได้ไปพำนักและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ที่วัดพระราม 9 กาญจนาภิเษก, กรุงเทพฯ และวัดมเหยงคณ์, อยุธยา เป็นสำคัญ

 ปีที่ 2 /2567

โครงการแลกเปลี่ยนฯ ครั้งที่ 2 ในปี 2567 นี้ได้เริ่มต้นโดยการที่คณะสงฆ์สายธรรมบาลีจากประเทศไทยและศรีลังกาได้เดินทางไปเยือนคณะสงฆ์สายธรรมสันสกฤต ระหว่างวันที่ 7-19 มกราคม 2567 ณ วัด Sera Monastery เมือง Bylakuppe ใกล้เมือง Mysore ทางตอนใต้ของอินเดีย ในระหว่างนั้นก็มีการแลกเปลี่ยนในเรื่องพระธรรมวินัย และวิถีในการภาวนารูปแบบต่างๆ ของทั้งสองสายธรรม อีกทั้งยังได้ศึกษาดูงาน วิธีการบริหารจัดการวิทยาลัยสงฆ์ของวัดที่มีพระภิกษุกว่า 5,000 รูปอยู่ร่วมกัน และหลักสูตรการเรียนธรรมะของทางวัด Sera ซึ่งใช้เวลากว่า 20 ปีในการศึกษาจึงจะจบหลักสูตรการศึกษาธรรม

ในปี 2567 ที่ผ่านมา ทางโครงการฯ ได้รับความเมตตาจากพระธรรมโพธิวงศ์ เจ้าอาวาสวัดไทยพุทธคยา เป็นประธานที่ปรึกษาโครงการ ในช่วงมาเยือนประเทศไทย ระหว่างวันที่ 1-15 พฤษภาคม 2567 โดยได้เข้าพำนัก แลกเปลี่ยนเรียนรู้  ณ

• วัดสุวรรณภูมิ พุทธชยันตี, กรุงเทพมหานคร
• วัดมเหยงคณ์, อยุธยา
• สวนโมกขพลาราม (วัดธารน้ำไหล), สุราษฎร์ธานี
• วัดศรีทวี, นครศรีธรรมราช
• สวนโมกข์กรุงเทพฯ

ปีที่ 3 / 2568

โครงการแลกเปลี่ยนฯ ครั้งที่ 3 ดำเนินงานระหว่างเดือนธันวาคม 2567 ถึงเดือนมีนาคม 2568 โดยมีคณะพระภิกษุจากสายธรรมบาลีจากประเทศศรีลังกาและไทย และสายธรรมสันสกฤตจากประเทศอินเดีย ทิเบต ภูฏาน เข้าร่วมกิจกรรมใน 3 ประเทศ ได้แก่ อินเดีย ศรีลังกา และไทย

กิจกรรมที่สำคัญ ได้แก่:

• อินเดีย:
  เริ่มต้นจากการเยี่ยมชมสถานที่สำคัญทางพุทธศาสนา ณ พุทธคยา และพิธีเปิดโครงการอย่างเป็นทางการที่วัด Gaden Monastery ซึ่งเป็นศูนย์กลางของพระภิกษุชาวทิเบต สายธรรมสันสกฤต
• ศรีลังกา:
  จัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ด้านพระธรรมวินัย และวิถีการศึกษาธรรมะของพระภิกษุสายธรรมบาลีในประเทศศรีลังกา โดยมีพระเถระชั้นผู้ใหญ่จากวัดสำคัญๆ ในประเทศศรีลังกาให้การต้อนรับ
• ประเทศไทย:
  การแลกเปลี่ยนในประเทศไทยระหว่างวันที่ 16 กุมภาพันธ์ – 6 มีนาคม 2568 มีการจัดกิจกรรมใน 3 ภูมิภาค ได้แก่
  • ภาคกลาง: พุทธมณฑลและวัดญาณเวศกวัน นครปฐม
  • ภาคเหนือ: ไร่เชิญตะวัน เชียงราย, วัดป่าสมเด็จพระญาณวชิโรดม (แม่อาย), วัดพระสิงห์ และ    วัดเจดีย์หลวง เชียงใหม่
  โดยมีกิจกรรมการเรียนรู้ที่น่าสนใจ เช่น การเสวนาสองสายธรรม, การภาวนาร่วมกัน, การเรียนรู้พระไตรปิฎกและวิธีภาวนาแต่ละสายธรรม, งาน Losar (ปีใหม่ทิเบต), การบวชป่า, การบิณฑบาตสองสายธรรม และกิจกรรม Public Sharing ที่สวนโมกข์กรุงเทพ

ที่ผ่านมาโครงการได้เสียงตอบรับที่ดีจากพระภิกษุผู้เข้าร่วม โดยเฉพาะด้านการภาวนาและการแลกเปลี่ยนความเข้าใจข้ามสายธรรม  ซึ่งช่วยเสริมสร้างความร่วมมือระหว่างสายธรรม  และเป็นบุพภาคสู่การจัดโครงการต่อไปอย่างยั่งยืน

 ที่ปรึกษาและคณะทำงานโครงการ

1. พระพรหมวชิรโพธิวงศ์ เจ้าอาวาสวัดไทยพุทธคยา  ประธานที่ปรึกษาโครงการ
2. พระราชภาวนาวชิรญาณ (สุรศักดิ์ เขมรํสี) วัดมเหยงคณ์ พระนครศรีอยุธยา ที่ปรึกษาโครงการ
3. พระราชวชิรธรรมาจารย์ (สุธรรม สุธัมโม) วัดป่าบ้านตาด อุดรธานี ที่ปรึกษาโครงการ
4. พระวชิรธรรมมุนี (สุริยา มหาปญฺโญ) วัดป่าโสมพนัส สกลนคร ที่ปรึกษาโครงการ