บทสัมภาษณ์ ดร.เสนาะ อูนากูล—อดีตผู้ว่าการ ธปท. และผู้ร่วมก่อตั้งมูลนิธิหอจดหมายเหตุพุทธทาส—ย้อนความทรงจำที่มีต่อพุทธทาสภิกขุ ตั้งแต่บ้านบางแสนถึงสวนโมกข์ พร้อมวิสัยทัศน์ ‘พุทธทาสในโลกดิจิทัล’ เรื่องการจัดเก็บเอกสาร (archives) และการเผยแพร่ธรรมะให้ทันยุค Digital Disruption

บทสนทนากับสุลักษณ์ ศิวรักษ์ ว่าด้วยความทรงจำต่อพุทธทาสภิกขุ จากความไม่ชอบใจในความคิดแหวกขนบ สู่มิตรภาพทางปัญญาที่โต้เถียงกันได้อย่างกัลยาณมิตร พร้อมมุมมอง ‘Radical Conservatism’ ที่รักษาพื้นฐานพุทธธรรมพร้อมท้าทายไสยศาสตร์ และข้อคิดเรื่องความกล้าทางศีลธรรม

เรื่องเล่าเส้นทางเชื่อมพุทธศาสนาเถรวาท–มหายาน ผ่านธีรทาส ทายาทซินแสเล่ากิมเช็ง แห่งสำนักเส้าหลินใต้ ผู้สืบทอดคัมภีร์และวิถีเซ็นสู่แผ่นดินสยาม เล่าถึงการพบพุทธทาสภิกขุ ‘นาคารชุนแห่งเถรวาท’ ความใกล้ชิดกับหมอตันม่อเซี้ยง เสถียร โพธินันทะ และความศรัทธาที่ “เบื้องสูงไม่ต่าง เป้าหมายเดียวกัน"

เรื่องราวชีวิตและแรงบันดาลใจของ เสาวนีย์ ธโนฆาภรณ์ ผู้เขียน ‘คิดถึงสวนโมกข์’ งานบันทึกเชิงประสบการณ์ที่ถ่ายทอดความผูกพันต่อพุทธทาสภิกขุและสวนโมกข์อย่างลึกซึ้ง ผ่านการเดินทางภายใน การตัดสินใจเปลี่ยนชีวิต และการทำงานเผยแผ่ธรรมะกว่า 40 ปี

ความทรงจำของ ศ.นพ. วิจารณ์ พานิช หลานชาย ‘พุทธทาสภิกขุ’ ผ่านสายสัมพันธ์ตระกูลพานิช ถ่ายทอดภาพชีวิต ความคิด และอุดมการณ์ของท่าน ตั้งแต่เรื่องเล่าครอบครัว การเยือนสวนโมกข์ครั้งแรก จนถึงบทบาทพยานในพินัยกรรม เผยให้เห็นทั้งมุมใกล้ชิดและการตีความธรรมะจากมุมมองนักวิชาการร่วมสมัย

เรื่องเล่าจากพระพยอม กัลยาโณ เกี่ยวกับหลวงพ่อพุทธทาส ตั้งแต่แรงบันดาลใจในการทำงานเพื่อธรรมะ การเปลี่ยนเส้นทางจากพระขลังสู่ธรรมะของพุทธทาส การใช้ชีวิตและการเรียนรู้ที่สวนโมกข์ จนถึงการสร้างวัดสวนแก้วและมูลนิธิเพื่อสังคม ถ่ายทอดมุมมองธรรมะร่วมสมัยที่เข้าถึงคนรุ่นใหม่

เรื่องเล่าจาก ผศ.ดร.โพธิพันธ์ พานิช หลานชายผู้ได้รับชื่อจากพุทธทาสภิกขุ ถ่ายทอดความทรงจำถึง ‘หลวงปู่’ ทั้งบทบาทในครอบครัว การบวชที่สวนโมกข์ คำสอนที่กลายเป็นหลักชีวิต ไปจนถึงมรณกรรมและมรดกธรรมที่สืบต่อ เป็นมุมมองที่เผยความเรียบง่ายและความลึกซึ้งของท่านอาจารย์พุทธทาสในฐานะญาติผู้ใหญ่

บทสนทนากับเนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ศิลปินแห่งชาติ ผู้ถ่ายทอดความทรงจำและแรงบันดาลใจจาก ‘พุทธทาสภิกขุ’ ตั้งแต่ช่วงชีวิตวัยเยาว์ การเผชิญทุกข์ การบวชที่สวนโมกข์ จนถึงคติธรรม ‘ทำจิตให้เป็นปกติ’ และมุมมองต่อ ‘พุทธทาส’ ในฐานะสภาวะผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน สะอาด สว่าง สงบ"

เรื่องเล่าของโรเบิร์ต เดวิด ลาร์สัน หรืออดีตพระสันติกโร ผู้บวชอยู่สวนโมกข์กว่า 14 พรรษา ถ่ายทอดประสบการณ์ตรงกับพุทธทาสภิกขุ ตั้งแต่จุดเริ่มต้นในฐานะอาสาสมัคร Peace Corps การพบธรรมะที่ไม่เน้นความเชื่อแต่เน้นการพิจารณา การเป็น ‘กระบอกเสียง’ ถ่ายทอดธรรมะสู่โลกตะวันตก จนถึงการก่อตั้ง Kevala Retreat ในสหรัฐอเมริกา

เรื่องเล่าความทรงจำของ นิคม เจตน์เจริญรักษ์ ต่อพุทธทาสภิกขุ ตั้งแต่การค้นพบ แก่นพุทธศาสน์ ในตู้พระไตรปิฎกเก่าๆ จนถึงช่วงวาระสุดท้ายของท่าน ภิกษุผู้แสดงธรรมผ่านความธรรมดาของชีวิตและความตาย—บทเรียนร่วมสมัยที่สอนว่า ธรรมะคือธรรมชาติ และความเป็นธรรมดาคือธรรมะ

“ผมก็แสวงหาไปที่ต่างๆ หลายที่ ในที่สุดหาคนคุยรู้เรื่องไม่ได้ ผมก็มาจบที่สวนโมกข์...คือท่านอาจารย์ผมเถียงได้ เถียงถึงที่สุดได้ เถียงจนเราพอใจได้ แล้วท่านก็ไม่ว่า

บทสนทนาของ ดร.เสรี พงศ์พิศ นักวิชาการคาทอลิก ที่สะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างพุทธทาสภิกขุกับคริสต์ศาสนา ผ่านแนวคิดสันติภาพ ความใจกว้างทางศาสนา และการก้าวข้ามเส้นแบ่งแห่งสมมติและพิธีกรรม—โลกที่สระนาฬิเกร์และสวนเอเดนสามารถบรรจบกันได้ในหัวใจของผู้ศรัทธา

บทสนทนากับ วิจักขณ์ พานิช นักวิชาการด้านปรัชญาศาสนา ผู้ชี้ให้เห็นจิตวิญญาณที่แท้จริงของสวนโมกข์ในฐานะ ‘ห้องทดลองความจริง’ และการตีความคำสอนพุทธทาสภิกขุในโลกสมัยใหม่—จากความก้าวหน้า สู่ความท้าทาย และการไม่ยึดมั่นถือมั่นในรูปแบบหรือนิกาย

พระสุชาติ ปัญญาทีโป อดีตเจ้าอาวาสสวนโมกข์ เล่าความทรงจำกว่า 30 ปีใต้ร่มเงาพุทธทาสภิกขุ—จากงานธรรมะ งานศิลป์ ไปจนถึงการทำงานคือการปฏิบัติธรรม บทเรียนเรียบง่ายที่สะท้อนจิตวิญญาณสวนโมกข์ว่าแท้จริงแล้วคือการทำหน้าที่โดยไม่ยึดมั่นถือมั่น

บันทึกมิตรภาพข้ามศาสนาระหว่างพุทธทาสภิกขุ และหัจญีประยูร วทานยกุล ที่ยืนอยู่บนความบริสุทธิ์ใจและความเข้าใจซึ่งกัน ถ่ายทอดผ่านความทรงจำของทายาทและเรื่องราวจากสวนโมกข์ สะท้อนหลักสากลที่ก้าวข้ามเส้นแบ่งพุทธ–อิสลาม เพื่อเข้าถึงสัจธรรมร่วมกัน

เรื่องเล่าของ รศ.ดร.โสรีช์ โพธิแก้ว นักจิตวิทยาผู้บุกเบิกการประยุกต์พุทธธรรมสู่จิตวิทยาการปรึกษา ประสบการณ์ตรงที่สวนโมกข์เมื่อแรกพบพุทธทาสภิกขุ ผ่านความนิ่งเงียบที่สะท้อนให้เห็นอัตตาของตนเอง และบทเรียนแห่งการดับทุกข์ซึ่งยังคงเป็นแรงบันดาลใจตราบทุกวันนี้

พระสมุห์ดาวเรือง มหาปุญโญ ถ่ายทอดความทรงจำจากสวนโมกข์และคำสอนของพุทธทาสภิกขุ—จากการปฏิบัติที่ไม่ยึดติดรูปแบบ สู่การทำงานเป็นธรรมะและการดำรงชีวิตตามเหตุปัจจัย บทเรียนเรียบง่ายที่สะท้อนว่า ปรมัตถ์อาจไร้รูปแบบ แต่ยังคงงดงามในชีวิตประจำวัน" Keywords:

ศ.ดร.สุวรรณา สถาอานันท์ เล่าความทรงจำและบทสนทนากับพุทธทาสภิกขุ ตั้งแต่ประสบการณ์แรกที่สวนโมกข์ไปจนถึงข้อคิดร่วมสมัย ว่าด้วยความใจกว้างทางญาณวิทยา ความเป็นสากลของพุทธศาสนา และมรดกทางปัญญาที่ต้องเชื่อมโยงกับปัญหาปัจจุบันและอนาคต

เรื่องเล่าความทรงจำของครอบครัวสิโรรส โดย เพ็ญฉาย สิโรรส ทายาทเจ้าชื่น สิโรรส ฆราวาสผู้มีบทบาทสำคัญในการเผยแผ่แนวทางพุทธทาสภิกขุจากสวนโมกข์สู่เชียงใหม่ ผ่านการสร้างวัดอุโมงค์ การทำงานคู่ธรรมะ และการเผชิญหน้าความตายด้วยสติ

เพ็ญพรรณ วังวิวัฒน์ ถ่ายทอดความทรงจำของครอบครัวพุ่มชูศรีที่มีต่อพุทธทาสภิกขุ ผ่านจดหมายหลายร้อยฉบับและคำสอนตรงไปตรงมา—จากธรรมะแห่งสติและความตาย จนถึงบทเรียน ‘ตัวกู-ของกู’ ที่ยังคงเตือนใจคนรุ่นหลัง

เดโช สวนานนท์ อดีตอธิบดีกรมการฝึกหัดครู และอดีตอธิบดีกรมศิลปากร ถ่ายทอดความทรงจำวัยเด็กในไชยาและสวนโมกข์ กับบทบาทของพุทธทาสภิกขุผู้เป็นจิตวิญญาณเมืองไชยา ทั้งการศึกษา การทำงานรับใช้ และการบูรณะพระบรมธาตุไชยา

พระภาวนาโพธิคุณ (โพธิ์ จันทสโร) ถ่ายทอดความทรงจำ 55 ปีในสวนโมกข์ กับพุทธทาสภิกขุ ผู้ทำให้เห็นธรรมะผ่านวิถีชีวิตจริง แม้ยามเจ็บป่วยก็ยังเป็นบทเรียนเรื่องอนิจจัง และเป็นแรงบันดาลใจสู่สวนโมกข์นานาชาติ

สุเกียรติ จิยางกูร หรือยู่เหี้ยน เล่าความทรงจำใกล้ชิดพุทธทาสภิกขุที่ชาวไชยาเรียกขานว่า ‘ลุงหลวง’ ตั้งแต่การสร้างสวนโมกข์ โรงมหรสพทางวิญญาณ จนถึงการดูแลเรื่องเล็กน้อยในชีวิตประจำวัน—ภาพสะท้อนสายสัมพันธ์ระหว่างพระสงฆ์กับชุมชนท้องถิ่น