ไม่ว่าเราจะทำอะไรก็ตาม ทำงานทำการ ทำมาหากิน หรือว่าทำบุญทำกุศล จะทำกิจหรือทำจิต หรือทำกรรมฐานก็ตาม ต้องอาศัยอะไรต่ออะไรหลายอย่าง เช่น ความตั้งใจ ความเพียรพยายาม แต่สิ่งหนึ่งที่ขาดไม่ได้ก็คือ ความรู้สึกตัว

    ถ้าไม่มีความรู้สึกตัวแล้วไม่ว่าทำอะไร ก็ไม่เกิดผลอย่างที่ตั้งใจเอาไว้ หรือบางทีก็เกิดผลเสียด้วย เพียงแค่ขับรถไปไหนมาไหน ถ้าไม่มีความรู้สึกตัวก็หลงทาง ทั้งๆที่แผนที่ก็มี หรือว่าเลยจุดหมายปลายทางไปทั้งๆที่ไปที่นั่นบ่อย หรือคุ้นกับเส้นทาง เพราะอะไร เพราะใจลอย อาจจะคุยโทรศัพท์ หรือว่ากำลังคิดฟุ้งปรุงแต่งสารพัด เผลอๆอาจจะเกิดอุบัติเหตุเสียอีก

    แม้กระทั่งการทำความดี การทำบุญทำกุศล ถ้าไม่มีความรู้สึกตัวอาจจะไม่ได้บุญ จะได้บาปแทน เช่น ไปตั้งโรงทานเป็นงานบุญ แต่ลงท้ายไปทะเลาะกับคนนั้นคนนี้ มีเรื่องวิวาทกับโรงทานข้างเคียงเพราะความโมโหโกรธา เพราะว่าทนไม่ได้กับเสียงที่กระทบกระทั่ง อันนี้เรียกว่าเป็นเพราะความไม่รู้ตัวด้วยเหมือนกัน

    การปฏิบัติในทางพระพุทธศาสนา ที่พระพุทธเจ้าสรุปเป็น 3 ประการใน "โอวาทปาติโมกข์" การไม่ทำบาปทั้งปวง การทำกุศลให้ถึงพร้อม การชำระจิตของตนให้ขาวรอบ ทั้งหมดนี้ก็ต้องมีความรู้สึกตัวเป็นพื้นฐาน เพราะว่าถ้าไม่มีความรู้สึกตัว ที่ตั้งใจไว้จะไม่ทำบาป มันก็เผลอทำ เพราะความโลภ ความโกรธ ความหลง ความดีที่อยากจะทำก็ทำไม่ได้ กุศลที่ตั้งใจไว้ก็ถูกกิเลสครอบงำ เพราะความไม่รู้ตัว

    ปล่อยให้ความโกรธ ความเกลียด ความผลุนผลันวู่วามมาชักนำไป เลยกลายเป็นอกุศลแทน การชำระจิตของตนให้ขาวรอบ เช่น การภาวนา ภาวนา ถ้าทิ้งทำความรู้สึกตัว หรือทำโดยไม่รู้เนื้อรู้ตัว ก็อาจจะได้บาปแทน

    เช่น ภาวนาไปก็หงุดหงิดกับคนข้างๆที่เขาอาจจะหายใจเสียงดัง หรือบางคนกลืนน้ำลายเสียงดัง หรือบางคนอาจจะยกมือสร้างจังหวะเร็ว เสียงดังพรึบพรับ รู้สึกรำคาญขึ้นมา ตอนนั้นเราไม่รู้ตัวแล้ว ภาวนาไปก็บ่นไป อันนี้เรียกว่ามันเสียประโยชน์ มันไม่ใช่การภาวนาแล้ว เพราะตอนนั้นโดนความหลงคือ ความหงุดหงิด ความโกรธเข้าครอบงำแทน

    ความรู้สึกตัวเป็นพื้นฐานของการทำอะไรก็ตาม ไม่ว่าทางโลกหรือทางธรรม โดยเฉพาะถ้าเป็นการกระทำที่ดี มีประโยชน์ ถ้าจะหวังให้มันได้ผลตามจุดมุ่งหมาย จะละทิ้งความรู้สึกตัวไม่ได้เลย มันเหมือนกับว่าเป็นสิ่งจำเป็นกับการกระทำทุกอย่าง เหมือนกับการกินอาหาร การอาบน้ำ การถูฟัน การเข้าห้องน้ำ ถ้าไม่รู้สึกตัวก็อาจจะเกิดการผิดพลาด กินอาหารก็ติดคอ หรือว่าลื่นไถลในห้องน้ำ

    แต่พอมีความรู้สึกตัวก็จะมีสติควบคู่กันมาเลย คือถ้ามีสติก็มีความรู้สึกตัว ก็จะทำให้ทำอะไรได้ถูกต้อง ไม่พลั้งเผลอ ไม่เผลอไผลหรือประมาท มันเหมือนกับเป็นอากาศ อากาศเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับอวัยวะทุกส่วนของร่างกาย สมอง หัวใจ ปอด ตับ ไต เพราะว่าทุกเซลล์ที่ประกอบกันเป็นอวัยวะ เป็นเนื้อเยื่อ เป็นส่วนต่างๆในร่างกายเรา ทุกเซลล์มันต้องการอากาศ ไม่มีอากาศมันก็ตาย หรือทำงานไม่ได้

    และอากาศจะไปหล่อเลี้ยงเซลล์ได้ ก็ต้องอาศัยเลือด เลือดเป็นตัวลำเลียงอากาศ คือออกซิเจน ไปเลี้ยงเซลล์ต่างๆในร่างกาย แต่ถ้าหากว่า เซลล์เหล่านี้ขาดอากาศ อาจจะเป็นเพราะว่าเส้นเลือดตีบตัน ปอดไม่ดี อวัยวะเหล่านั้นก็ค่อยๆตาย เรียกว่าวาย อย่างตอนนี้คนด้วยโรคโควิด ถ้าอาการหนัก ปัญหาคือออกซิเจนในร่างกายหรือในกระแสเลือดมันน้อย เพราะว่าปอดทำงานไม่ได้ดีเหมือนเมื่อก่อน

    พอปอดไม่สามารถที่จะทำงานได้ อากาศที่่จะไปเลี้ยงเซลล์ต่างๆในร่างกายก็มีปัญหา เซลล์ตาย เนื้้อเยื่อตาย และอวัยวะก็ตาย ดูเหมือนไม่สำคัญ แต่ที่สิ่งสำคัญมากทีเดียว เป็นสิ่งจําเป็นพื้นฐานของการทำงานต่างๆในร่างกายหรือว่าความคงอยู่ของอวัยวะในร่างกาย

    เพราะฉะนั้นในการทำงานหรือกิจกรรมต่างๆในของคนเรารวมทั้งการปฏิบัติธรรม ไปจนถึงการทำมาหากิน มันต้องอาศัยความรู้สึกตัวเป็นพื้นฐาน ยิ่งความสุขหรือว่าความเบิกบานแจ่มใส ความสงบเย็น พวกนี้ต้องมีความรู้สึกตัวเป็นพื้นฐาน มันจึงจะเป็นความสุขที่บำรุงจิตใจอย่างแท้จริง

พระไพศาล วิสาโล