ความเป็นมาของวันเยี่ยมสวนโมกข์
พุทธทาสภิกขุได้เล่าไว้ว่า “หลายปีแล้ว ๑๐ กว่าปีเห็นจะได้ เป็นเรื่องที่ข้างนอกเขาคิดกันเอง ดูเหมือนพระครูถาวรฯ จะเป็นตัวตั้ง ตัวตี ร่วมกับเจ้าคณะอำเภอ เริ่มแรก ๆ ไม่กี่คน ผมไม่ได้สนใจเป็นพิเศษ แล้วมันค่อยเพิ่มขึ้นๆ ขยายกันออกไปถึงชุมพร เจ้าคุณหลังสวนถ้าไม่ป่วยไข้ก็มาประจำ ตอนแรกทำคล้ายเป็นเรื่องส่วนบุคคล เรียกว่าทำวัตร ผมว่ามันเกินไป ผมเรียกว่า วันเยี่ยมสวนโมกข์ แต่เขาไม่ค่อยเรียกกัน”
(พระประชา ปสันนธัมโม. เล่าไว้เมื่อวัยสนธยา : อัตชีวประวัติของพุทธทาสภิกขุ. พิมพ์ครั้งที่ ๔. กรุงเทพฯ : มูลนิธิโกมลคีมทอง. ๒๕๕๕. หน้า ๒๖๗)
การทำวัตรมีความหมายอย่างไร...?
๑. แสดงความเคารพเมื่อควรแสดงความเคารพในบุคคลที่ควรเคารพ
๒. ขอโทษ อดโทษซึ่งกันและกัน ตามธรรมดาของคนเรายังเป็นปุถุชน ย่อมมีการล่วงเกิน ถ้ารู้สึกว่าล่วงเกินต้องขอโทษ เมื่อเขาขอโทษต้องอดโทษ ช่วยจำไว้ด้วยว่า เมื่อเพื่อนขอโทษต้องอดโทษ
และก็ข้อ ๓ ว่าแลกเปลี่ยนส่วนบุญซึ่งกันและกัน บุญใดที่ข้าพเจ้าได้ทำขอให้ท่านมีส่วน ที่ท่านทำขอให้ผมมีส่วนและอนุโมทนา เป็น ๓ หัวข้อ ที่อยากจะให้ทราบคือให้ทราบว่า โลกเราอาจจะอยู่ได้ด้วยหัวใจของการทำวัตร ๓ หัวข้อนี้ เวลานี้โลกไร้ศีลธรรมมากยิ่งขึ้นทุกที ไม่มีสันติภาพ อาจจะแก้ได้ด้วยการประพฤติปฏิบัติ ซึ่งเป็นใจความสำคัญในการทำวัตรตามแบบนี้
ฟังได้ที่ http://sound.bia.or.th/catalogue.php?item_code=2815220904000
วัตถุประสงค์ของการมาเยี่ยมสวนโมกข์
๑. เพื่อหาทางช่วยกันสืบทอดพระศาสนา
มาวันนี้ ขอให้เรียกว่า วันมาเยี่ยมสวนโมกข์ประจำปี ให้เรียกวันนี้ว่าเป็นวันเยี่ยมสวนโมกข์ประจำปี วัตถุประสงค์คือ ขอให้เราได้พบปะกัน ได้ปรึกษาหารือกัน ได้ทำความเข้าใจกันในการที่จะสืบไว้ซึ่งอายุของพระศาสนาตามความประสงค์ของพระศาสดา ขอให้ทุกคนเข้าใจว่ามาที่นี้วันนี้เพื่อพบปะปรึกษาหารือกันในการที่จะช่วยสืบอายุพระศาสนาไว้ตามความประสงค์ของพระศาสดา
ฟังได้ที่ http://sound.bia.or.th/catalogue.php?item_code=2815250831000
วันนี้เรียกว่าวันมาเยี่ยมสวนโมกข์ประจำปี ขอให้เรียกให้ถูกว่าวันมาเยี่ยมสวนโมกข์ประจำปี มีความมุ่งหมายสำหรับจะพบปะ แล้วก็ไม่ได้พบปะเฉย ๆ เป็นการพบปะที่จะพยายามให้เกิดประโยชน์อย่างยิ่งจนสุดความสารมารถแห่งตน ๆ เพื่อประโยชน์แก่พระพุทธศาสนา
ฟังได้ที่ http://sound.bia.or.th/catalogue.php?item_code=2815260919000
๒. ประกาศสงครามกับวัตถุนิยมและความเห็นแก่ตัว
วันนี้เรียกว่า วันเยี่ยมสวนโมกข์ ถือเป็นวันแสดงความยินดีต่อกิจกรรมของสวนโมกข์ที่มีอยู่ในสวนโมกข์ ก็คือการสืบอายุพระพุทธศาสนานั่นเอง เราพยายามทุกอย่าง ทุกทางที่จะทำให้พระพุทธศาสนาแผ่ไพศาลออกไปสู่โลกในยุคที่น่าอันตราย ด้วยความเห็นแก่ตัวกำลังครอบงำโลก วัตถุนิยมกำลังครอบงำโลก วัตถุนิยมส่งเสริมความเห็นแก่ตัว ความเห็นแก่ตัวเกิดมาจากวัตถุนิยม จึงประกาศสงครามกับวัตถุนิยมและความเห็นแก่ตัว
หวังว่าเพื่อนสหธรรมิกทั้งหลายก็จะได้มองเห็นข้อเท็จจริงอันนี้ และก็พยายามกระทำอย่างนี้เพื่อผลอย่างเดียวกันนี้ อย่างนี้แล้วการมาสู่สถานที่นี้ในวันนี้ ในลักษณะอย่างนี้ก็ไม่เป็นหมัน แต่จะเป็นประโยชน์เกื้อกูลแก่ทุกฝ่าย
ฟังได้ที่ http://sound.bia.or.th/catalogue.php?item_code=2815280926000
ข้อคิดที่ได้จากวันเยี่ยมสวนโมกข์สำหรับทุกคน
ขอให้ถือเอาความหมาย ๓ ความหมายนี้เป็นหลักเกณฑ์ในการดำเนินกิจการในครอบครัว จงมีหลักเกณฑ์อันนี้ เคารพ อดโทษ ยินดีแลกเปลี่ยนส่วนบุญซึ่งกันและกัน ในบ้านเมืองก็เหมือนกัน ในประเทศทั้งประเทศก็เหมือนกัน ถ้าทำได้ สามารถทำได้ก็พยายามจะทำให้ทั้งโลก ให้เคารพซึ่งกันและกัน อดโทษซึ่งกันและกัน แลกเปลี่ยนความดีซึ่งกันและกัน และจะหมดปัญหาของมนุษย์ จะมีแต่ความสุขความเจริญ เพราะฉะนั้นจึงขอถือโอกาสนี้ ขอร้องวิงวอนท่านทั้งหลายที่มาเยี่ยมสวนโมกข์เป็นประจำปี ทุกปี ๆ ให้เป็นโอกาสที่อาตมาขอร้องว่าจงใช้หลักเกณฑ์ ๓ ประการนี้ เป็นเครื่องดำเนินชีวิตกันทุก ๆ คน ในระดับบุคคล ในระดับครอบครัว ในระดับบ้านเมือง ในระดับประเทศชาติ ในระดับโลกเลย
จงถือหลักเกณฑ์ ๓ ประการนี้เท่านั้นแหละพอ พอเกินกว่าพอ เพราะทั้งหมดนั้น รวมกันเข้าแล้วเป็นความไม่เห็นแก่ตัว สามประการนั้นนะ เคารพก็ดี อดโทษก็ดี แลกเปลี่ยนส่วนบุญก็ดี คือความไม่เห็นแก่ตัว
เอกสารจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ. โอวาทพระทำวัตรประจำปี. (5 กันยายน 2530). รหัสเอกสาร 2815300905000.
ฟังได้ที่ http://sound.bia.or.th/catalogue.php?item_code=2815300905000